1. สารนิเทศ คืออะไร
สารนิเทศ คือ ข้อมูลข่าวสารความรู้ ข้อเท็จจริง ที่ได้มีการบันทึกไว้ในสื่อที่สามารถถ่ายทอดให้ผู้อื่นทราบได้ด้วยวิธีใดวิธีหนึ่ง เพื่อนำสารนิเทศนั้นไปใช้ประโยชน์ตามต้องการ
2. สารนิเทศมีกี่ประเภท
สารนิเทศ คือ ข้อมูลข่าวสารความรู้ ข้อเท็จจริง ที่ได้มีการบันทึกไว้ในสื่อที่สามารถถ่ายทอดให้ผู้อื่นทราบได้ด้วยวิธีใด วิธีหนึ่ง เพื่อนำสารนิเทศนั้นไปใช้ประโยชน์ตามต้องการ
วัสดุตีพิมพ์ หมายถึง ทรัพยากรสารสนเทศซึ่งบันทึกความรู้ที่มีเนื้อหาสาระ เพื่อนประโยชน์ในการศึกษาค้นคว้า อ้างอิง หรือเพื่อความบันเทิงโดยผลิตเป็นหนังสือ สิ่งพิมพ์ หรือเอกสารรูปแบบต่างๆ วัสดุตีพิมพ์ใช้ ได้ง่าย สะดวก และไม่ต้องมีอุปกรณ์ช่วยในการอ่าน แม้ว่าในปัจจุบันเทคโนโลยีสมันใหม่ช่วยให้มีการบันทึกความรู้หลากหลายชนิด ขึ้นก็ตาม แต่วัสดุตีพิมพ์ก็ยังมีความสำคัญและนิยมใช้กันอยู่ทั่วไป
วัสดุตีพิมพ์ จำแนกเป็นประเภทต่างๆ ดังนี้ หนังสือทั่วไป หนังสืออ้างอิง วารสาร หนังสือพิมพ์ สิ่งพิมพ์รัฐบาล วิทยานิพนธ์ จุลสาร กฤตภาค รายงาน และวัสดุตีพิมพ์อื่น ๆ
1. หนังสือทั่วไป เป็นสิ่งพิมพ์ที่มีเนื้อหาครอบคลุมเรื่องราว และความรู้ในสาขาวิชาต่างๆสามารถ แบ่งออกเป็นหนังสือบันเทิงคดี(Fiction) ได้แก่ นวนิยาย เรื่องสั้น และสารคดี ซึ่งเป็นหนังสือที่ให้ความรู้เฉพาะ ความรู้พื้นฐานของสาขาวิชาหรือความรู้ทั่วไป
2. หนังสืออ้างอิง เป็นสิ่งที่พิมพ์สำหรับค้นคว้าประกอบความ รู้และความเข้าใจพื้นฐาน มุ่ง ให้ข้อเท็จจริง โดยเสนอความรู้ และเรื่องราวต่างๆ อย่างกระทัดรัด ทีการกำหนดขอบเขตและระยะเวลาที่ครอบคลุม เรียบเรียงเป็นระบบเพื่อสะดวกรวดเร็วโดยมีสารบัญและดรรชนีช่วยค้น พร้อมทั้งเพิ่มเติมหรือเปลี่ยนแปลงเนื้อหาให้ทันสมัยเสมอ หนังสืออ้างอิงเฉพาะสาขาวิชาซึ่งครอบคลุมเฉพาะเนื้อหาวิชาใดวิชาหนึ่ง ห้องสมุดจัดหนังสืออ้างอิงแยกไว้ต่างหากเหนือเลขเรียกหนังสือคือ อ(อ้างอิง) และจัดเรียงขึ้นชั้นเหมือนหนังสือทั่วไปรายละเอียดของหนังสืออ้างอิงแต่ละ ประเภทจะได้นำเสนอในหัวข้อถัดไป
3. วารสาร เป็นสิ่งพิมพ์ที่ให้เนื้อหาที่ทันสมัย ทันเหตุการณ์ จัดพิมพ์อย่าง ต่อเนื่อง มีกำหนด ออกแน่นอนในวาระต่าง ๆ เช่น รายสัปดาห์รายปักษ์ รายเดือน ราย2 เดือน ราย3 เดือน เป็นต้น วารสารแต่ฉบับประกอบด้วยบทความ ข้อเขียนทางวิชาการ จดหมายข่าว เกร็ดความรู้ เนื้อหาหลากหลาย และผู้เขียนหลายคน วารสารมีทั้งที่เป็นภาษาไทย และภาษาต่างประเทศ ในห้องสมุดส่วนใหญ่จะมีห้องสำหรับอ่านวารสารไทยเฉพาะ และมีการจัดเก็บโดยเรียงตามลำดับอักษรของชื่อวารสาร
4. หนังสือพิมพ์ จัดเป็นวารสารประเภทหนึ่ง เนื่องจากมีวาระออกที่แน่นอน เช่น ออกเป็น รายวัน หรือราย 3 วัน หนังสือพิมพ์มุ่งเน้นข่าว ที่ทันต่อเหตุการณ์ และเสนอเรื่องราวที่กำลังเป็นที่สนใจทั้งในด้านการเมือง เศรษฐกิจ สังคม ธุรกิจ การศึกษา อาชีพ กีฬา บันเทิงฯลฯ หนังสือพิมพ์ที่ให้บริการที่ห้องสมุดมีทั้งภาษาไทยและภาษาต่างประเทศ ห้องสมุดจัดเก็บหนังสือพิมพ์ในห้องอ่านวารสาร ทั้งวารสารและนิตยสาร จะให้ข้อมูลและเรื่องราวที่ทันสมัยกว่าหนังสือ แต่ต่างจากหนังสือพิมพ์ ตรงที่หนังสือพิมพ์มุ่งเสนอข่าวสด ส่วนวารสารและนิตยสารจะเสนอบทความ ซึ่งมีทั้งสารคดี และบันเทิงคดี โดยการเสนอเรื่องราวเกี่ยวกับข่าว ก็จะเป็นทำนอง สรุปข่าว หรือวิเคราะห์ วิจารณ์ข่าว
5. สิ่งพิมพ์รัฐบาล เป็นสิ่งพิมพ์ที่จัดพิมพ์ในหน่วยงานราชการ หรือหน่วยงานราชการเป็น ผู้รับผิดชอบออกค่าใช้จ่ายในการจัดพิมพ์ มีวัตถุประสงค์ เพื่อเผยแพร่การปฏิบัติงาน วิชาการ ความรู้ นโยบายการดำเนินงาน กฎหมาย ระเบียบข้อบังคับต่างๆของราชการ รวมทั้งเป็นสื่อกลางประสานความเข้าใจระหว่างประชาชนกับรัฐบาล อาจจะแจกจ่าย หรือจำหน่าย ชนิดของสิ่งพิมพ์ คือ เอกสาร บันทึก รายงานการปฏิบัติงาน ระเบียบข้อบังคับของทางราชการ กฎหมาย เอกสารการพิมพ์ ภาพ หรือวัสดุที่ไม่ตีพิมพ์ต่างๆ การจัดสิ่งพิมพ์รัฐบาล ในห้องสมุดแต่ละแห่งแตกต่างกัน บางห้องสมุด แยกสิ่งพิมพ์รัฐบาลแยกเก็บตามหน่วยงานที่จัดพิมพ์ ในขณะที่บางห้องสมุดจัดเก็บสิ่งพิมพ์รัฐบาลแยกตามประเภทของวัสดุตีพิมพ์
6.วิทยานิพนธ์ เป็นสิ่งพิมพ์ที่เป็นผลงานการค้นคว้าวิจัยของนิสิตนักศึกษาของมหาวิทยาลัย อันเป็นข้อกำหนดตามหลักสูตรการศึกษาระดับปริญญามหาบัณฑิต และปริญญาดุษฎีบัณฑิต วิทยานิพนธ์ จึงมีเนื้อหาหลายสาขาวิชา ห้องสมุดจัดเก็บวิทยานิพนธ์ไว้ต่างหาก และส่วนใหญ่ไม่อนุญาตให้ยืมออกนอกจากห้อง สมุด
7. จุลสาร เป็นสิ่งพิมพ์ที่กล่าวถึงเรื่องใดเรื่องหนึ่งสมบรูณ์ในเล่ม มีความยาวประมาณ 5 - 8 หน้า โดยทั่วไปพิมพ์แจกเป็นอภินันทนาการ เนื้อหาของจุลสารแตกต่างกันออกไป เช่น อาจเป็นบทความทางวิชาการ สุนทรพจน์ของบุคคลสำคัญ ระเบียบข้อบังคับของสมาคม คำแนะนำและประกาศของหน่วยงานราชการ หรืออาจเป็นเรื่องที่พิมพ์เนื่องในพิธีการหรือโอกาสสำคัญ เนื้อเรื่องส่วนใหญ่ในจุลสารจะเป็นที่น่าสนใจในช่วงระยะเวลาหนึ่งเท่านั้น แต่มีประโยชน์มากเพราะเป็นเรื่องใหม่ ๆ ที่ยังไม่มีการจัดพิมพ์เป็นหนังสือเล่ม รายละเอียดในจุลสารบางเล่มไม่อาจหาได้จากสิ่งพิมพ์ลักษณะอื่น การจัดเก็บจุลสารทำได้หลายวิธี เช่น เก็บใส่แฟ้มเรียงตามลำดับตัวอักษรของหัวเรื่องในตู้จุลสาร (ตู้เหล็กสี่ลิ้นชัก) เก็บใส่กล่อง โดยมีหัวเรื่องกำกับไว้เป็นต้น
8. กฤตภาค เป็นสิ่งพิมพ์ที่ได้มาจากการตัดข่าว บทความ จากหนังสือพิมพ์หรือวารสาร และ นำมาปะลงบนกระดาษ ให้หัวเรื่องและระบุแหล่งที่มา เนื้อหาของกฤตภาคครอบคลุมเหตุการณ์ปัจจุบันที่เกี่ยวข้องกับการเมืองการ ปกครอง เศรษฐกิจ สังคม บุคคล วิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี ดนตรี การศึกษา เป็นต้น ห้องสมุดจัดเก็บกฤตภาคโดยใส่แฟ้มเรียงไว้ในตู้จุลสารตามลำดับอักษรของหัว เรื่องรายงาน เป็นสิ่งพิมพ์ที่จัดพิมพ์อย่างต่อเนื่อง มีเนื้อหาครอบคลุมทุกสาขาวิชา มุ่งเน้นกานรายงานความก้าวหน้าของสาขาวิชา ผลการปฏิบัติงาน ผลงานค้นคว้าทดลองฯลฯ ตัวอย่างของสิ่งพิมพ์ประเภทนี้ได้แก่ รายงานการประชุม รายงานการสัมมนาทางวิชาการ รายงานผลวิจัย และรายงานประจำปี การจัดเก็บรายงานของห้องสมุดอาจแตกต่างกันออกไป ห้องสมุดบางแห่งจัดรายงายรวมไว้กับวัสดุตีพิมพ์ประเภทอื่นๆ เช่น รวมกับหนังสือ รายงานบางประเภทรวมอยู่กับวารสาร บางประเภทแยกออกมาจัดเก็บโดยเฉพาะ เป็นต้น
วัสดุไม่ตีพิมพ์
วัสดุไม่ตีพิมพ์ หมายถึง วัสดุใด ก็ตามที่ใช้กับอุปกรณ์พิเศษ เพื่อสามารถใช้ฟังและ/หรือมองเห็นภาพได้ วัสดุไม่ตีพิมพ์เป็น ทรัพยากรสารสนเทศสำคัญเช่นเดียวกับวัสดุตีพิมพ์ และสามารถนำไปใช้ประโยชน์ได้หลายอย่าง เช่น ใช้ค้นคว้าหรือตอบคำถามเฉพาะเรื่อง เป็นแหล่งการเรียนรู้ในสาขาวิชาต่างๆ เป็นแหล่งให้ความบันเทิงและพักผ่อนหย่อนใจ เป็นต้น
คำที่มีความหมายทำนองเดียวกับวัสดุ ไม่ตีพิมพ์ เช่น โสตทัศนูปกรณ์ โสตทัศนวัสดุ สื่ออิเล็กทรอนิกส์
วัสดุไม่ตีพิมพ์แบ่ง ออกเป็นประเภทต่างๆ ดังนี้ สไลด์ ฟิล์มสตริป แผ่นโปร่งใส วัสดุย่อส่วนภาพยนตร์ เทปบันทึกภาพ เทปบันทึกเสียง แผ่นเสียง และแผ่นซีดี-รอม
1. สไลด์ (Slides) เป็นภาพนิ่งทำจากฟิล์มสไลด์และนำมาเข้ากรอบ ใช้ได้ทั้งแผ่นเดี่ยวๆ หรือใช้เป็นชุดในหัวข้อใดหัวข้อหนึ่ง มีทั้งเสียงประกอบและไม่มีเสียงประกอบ สามารถนำไปใช้ประโยชน์ในด้านการศึกษาทุกสาขาวิชา รวมทั้งการศึกษาภาพและเหตุการณ์ในอดีตและปัจจุบัน โดยเฉพาะภาพเหตุการณ์ที่มีความสำคัญทางประวัติศาสตร์ ศิลปวัฒนธรรม ขนบธรรมเนียมประเพณี การใช้สไลด์ ต้องใช้กับเครื่องฉายสไลด์ ซึ่งมีทั้งชนิดใช้กับจอฉายหรือชนิดมีจอในตัวเครื่อง
2. ฟิล์มสตริป (Filmstrips) เป็นภาพนิ่งจำนวนหนึ่ง ถ่ายเรียงลำดับต่อเนื่องบนฟิล์มขนาด 35 มม. ประกอบด้วยภาพประมาณ 30-60 ภาพ ม้วนเก็บตลับพลาสติกเล็กๆ มีทั้งชนิดมีเสียงประกอบ และไม่มีเสียงประกอบ และใช้ประโยชน์ในการศึกษาเรื่องราวได้ เช่นเดียวกับสไลด์ รวมทั้งการฝึกทักษะในเรื่องต่างๆ ซึ่งมีขั้นตอนที่ต่อเนื่อง เช่น ขั้นตอนการผนึกภาพ เป็นต้น การใช้ฟิล์มสตริปต้องใช้กับเครื่องฉายฟิล์มสตริปโดยเฉพาะ
3. แผ่นโปร่งใส (Transparencies) เป็นแผ่นอาซีเตดขนาดใหญ่เข้ากรอบกระดาษแข็งบรรจุสารสนเทศที่เป็นประโยชน์ต่อ การศึกษาค้นคว้า เช่น ข้อความอธิบาย แผนภูมิ แผนที่ แผนสถิติ แผนภาพ การ์ตูน เป็นต้น การใช้แผ่นโปร่งใสต้องใช้กับเครื่องฉายภาพข้ามศีรษะ (Overhead projector)
4. วัสดุย่อส่วน(Microforms) คือวัสดุที่ถ่ายย่อส่วนหน้า หนังสือ วารสารหรือเอกสารอื่นๆและภาพ ให้มีขนาดเล็กมาก ลงบนฟิล์มถ่ายภาพ วัสดุย่อ ส่วนที่นิยมใช้โดยทั่วไป คือไม่โครฟิล์มและไมโครฟิช
4.1 ไมโครฟิล์ม (Microfilms) เป็นฟิล์มม้วนยาวประมาณ 10 ฟุต ขนาดที่ให้บริการในห้องสมุดคือ 16 มม. และ 35 มม. สารสนเทศที่บรรจุในไมโครฟิล์มมักเป็นสารสนเทศที่มีความต่อเนื่อง เช่น วารสารฉบับย้อนหลัง หนังสือพิมพ์เป็นต้น
4.2 ไมโครฟิช (Microfiches) เป็นฟิล์มขนาด 4 x 6 นิ้วบรรจุภาพประมาณ98 กรอบภาพมักใช้บันทึกสารสนเทศที่มีขนาดสั้น ไม่ต่อ เนื่อง เช่นหนังสือ วิทยานิพนธ์ เป็นต้น
อุปกรณ์ที่ใช้กับวัสดุย่อส่วนเพื่อให้อ่านสารสนเทศที่บรรจุได้ คือ เครื่องอ่านไม่โครฟิล์ม และเครื่องอ่านไม่โครฟิช เครื่องอ่านบางเครื่องใช้อ่านได้ ผู้ใช้ยังสามารถถ่ายสำเนาหน้าเอกสารที่ต้องการย่อส่วนได้โดยใช้เครื่องอ่าน และทำสำเนา (Reader-printer)
ข้อดีและข้อจำกัดของวัสดุย่อส่วน
ข้อดี วัสดุย่อส่วนช่วย ประหยัดพื้นที่ในการจัดเก็บ มีความคงทนถาวร หากมีการจัดเก็บอย่างถูกวิธี สามารถจัดเก็บได้นานนับร้อยปี จึงนิยมใช้จัดเก็บสำเนาต้นฉบับสิ่งพิมพ์สิ่งพิมพ์และสะดวกในการจัดส่ง เพราะมีน้ำหนักเบาและกะทัดรัด
ข้อจำกัด วัสดุย่อส่วนต้องใช้กับเครื่องอ่านโดยเฉพาะ การอ่านต้องเลื่อนจากหน้าแรกไปตามลำดับถึงหน้าที่ต้องการ หากเป็นไมโครฟิล์ม และถ้าชนิดแผ่นหรือไมโครฟิช ต้องเริ่มจากหน้าที่ต้นแถวไล่ไปตามลำดับแถว จึงช้า ไม่สะดวก ในการอ่าน
5. ภาพยนตร์ (Motion pictures) คือวัสดุที่ให้ภาพเคลื่อนไหวเป็น ธรรมชาติ ขนาดของฟิล์มภาพยนตร์ที่ให้บริการในห้องสมุด คือ 8 มม. และ 16. มม. มีทั้งบันทึกเสียงบรรยายและ ไม่บันทึกเสียงบรรยาย ให้ความรู้ในเรื่องต่างๆ ทุกด้าน รวมทั้งการสาธิตหรือการสอนทักษะเพื่อให้ผู้ดูศึกษาและฝึกทำตาม การใช้ฟิล์มภาพยนตร์ต้องใช้กับเครื่องฉายภาพยนตร์ตามขนาดของฟิล์ม
6. เทปบันทึกภาพ (Video tapes) คือวัสดุที่บันทึกภาพและเสียงลงบน แถบแม่เหล็ก และบรรจุในตลับ เทปบันทึกภาพนอกจากบันทึกสารสนเทศในเรื่องต่างๆ เช่นเดียวกับวัสดุประเภทอื่นๆแล้ว ยังให้ข้อมูลใหม่ๆเป็นปัจจุบัน เช่นภาพเหตุการณ์ การสัมภาษณ์บุคคลสำคัญการบรรยาย การอภิปราย เป็นต้นและยังใช้ศึกษาทักษะได้ดี เช่นเดียวกับภาพยนตร์ เทปบันทึกภาพต้องใช้กับเครื่องเล่นเทปบันทึกภาพ ซึ่งแตกต่างกันหลายระบบ
การบันทึกภาพและเสียงยังสามารถบันทึกได้ในรูปแบบจานภาพ (Video discs) ซึ่งส่วนใหญ่เป็นภาพยนตร์เพื่อความบันเทิง และผลิตโดยบริษัทต่างๆ ผู้ใช้ไม่สามารถ บันทึกรายการได้ด้วยตัวเองเหมือนเทปบันทึกภาพ
7. เทปบันทึกเสียง (Audio tapes) คือวัสดุที่บันทึกเสียงลงบนแถบแม่ เหล็กและบรรจุในตลับ ใช้ประโยชน์มากในการศึกษาด้วยตัวเอง โดยเฉพาะการเรียนภาษา เทปบันทึกเสียงยังบรรจุสารสนเทศอื่นๆ ที่เป็นประโยชน์ในการศึกษาค้นคว้า เช่น การอ่านบทกวีนิพนธ์ บทละครการสัมภาษณ์ การอภิปราย การบรรยาย เป็นต้น ผู้ใช้สามารถบันทึกรายการลงในเทปบันทึกเสียงได้ด้วยตัวเอง เทปบันทึกเสียงต้องใช้กับเครื่องเล่นเทปบันทึกเสียง
8. แผ่นเสียง (Phono discs) เป็นแผ่นพลาสติกมีร่องใช้หัวเข็มเล่น บันทึกเพลงและดนตรี รวมทั้งเสียงธรรมชาติ ปัจจุบันแผ่นเสียงไม่เป็นที่นิยมใช้และไม่มีผู้ ผลิตอีกต่อไป สำหรับวัสดุเสียงที่มีผู้นิยมใช้แทนที่แผ่นเสียง คือ แผ่นซีดี (Compast Discs) ซึ่งเป็นแผ่นโพลีคาร์บอเนต และส่วนใหญ่บันทึกเสียง รวมทั้งเสียงพูด เสียงดนตรี และเสียงประกอบต่างๆได้อีกด้วย โดยข้อมูลซึ่งเป็นดนตรีหรือเสียงเพลงที่บันทึกไว้สามารถเล่นได้นานประมาณ 1 ชม. ต่อหน้ามีความผิดพลาดน้อยและสัญญาณใกล้เคียงกับเสียงจริงมากที่สุด
นอกจากนี้ปัจจุบัน เทคโนโลยี MP3 (MPEG Layer3) ซึ่งเป็นไฟล์เสียงที่ได้รับการพัฒนาให้มีคุณสมบัติในการย่นย่อไฟล์เพลงแบบ เดิมๆ เช่น WAV ให้เล็กลงกว่า 10 เท่า ดังนั้นจึงทำให้แผ่นซีดี 1 แผ่นสามารถบรรจุเพลงได้ถึง 150-160 เพลง หรือ 15-16 ชุด
ข้อดีและข้อจำกัดของเทปบันทึกภาพและเทปบันทึกเสียง
ข้อดี
- สะดวกในการใช้ ทั้งการบันทึก ปรับปรุง แก้ไข และใช้งาน
- สามารถจัดเก็บข้อมูลที่เป็นทั้งเสียงและภาพเคลื่อนไหวไว้ได้
- มีราคาถูก ทั้งเทปและอุปกรณ์ที่ใช้ร่วมกัน
ข้อจำกัด
ไม่คง ทน มีอายุการใช้งานเพียง 5-10 ปี การเข้าถึงข้อมูลไม่สะดวก ต้องเริ่มจากต้นม้วนไปตามลำดับ และการจัดเก็บต้องระมัดระวังไม่ให้ สื่อนี้เข้าใกล้บริเวณสนามแม่เหล็ก เพราะทำให้ข้อมูลสูญหาย ชำรุด และไม่สามารถ กูคืนมาได้
9. แผ่นดิสก์ แผ่นดิสก์ที่นิยมใช้โดยทั่วไปในปัจจุบันมี 2 ชนิด คือขนาด 5.5 นิ้วและขนาด 3.5 นิ้วจำแนกเป็น 2 ประเภท คือ ชนิดที่บันทึกได้สองด้านและเพิ่มความหนาแน่นเป็น 2 เท่า (Double Density) หรือเรียกว่าแผ่น DDจะมีความจุประมาณ 340 -360 กิโลไบต์ และชนิดที่บันทึกได้สองด้าน และชนิดที่บันทึกได้สองด้านแต่มีความหนาแน่นสูง (High Density) หรือ เรียกว่า HD ใช้บันทึกสารสนเทศได้ 1.4 เมกะไบต์ (Megabytes) คำว่า Disk จะใช้อยู่ 2 คำ คือ คำว่า Disk และ Disc ซึ่งหอสมุดรัฐสภาอเมริกัน ได้อธิบายถึงความแตกต่างของคำทั้งสองไว้ดังนี้
คำว่า Disk ใช้กับจานแม่เหล็กคอมพิวเตอร์ (Magnetic computer disk) ส่วนคำว่า disc จะใช้กับจานหรือแผ่นที่จัดเก็บข้อมูลด้วยแสงที่ใช้กับคอมพิวเตอร์ (Computer laser optical disc)
10. แผ่นซีดี (CD) ย่อมาจาก Compact Disc เป็นนวัตกรรมของสื่อที่ใช้ระบบการจัดเก็บข้อมูลด้วยแสงหรือสื่อออปติคัล สัญญาณที่ใช้บันทึกเป็นสัญญาณดิจิทัล ซีดีมีรูปแบบเป็นมาตรฐาน ตัวแผ่นทำจากอะลูมิเนียม ฉาบด้วยพลาสติกใส เคลือบด้วยแลกเกอร์ใสที่แข็ง และแสงผ่านได้อีกขั้นหนึ่ง มีลักษณะแวววาวคล้ายเงินขนาดของแผ่นหนา 1.2 มม. เส้นผ่าศูนย์กลาง 12 มม. (5 นิ้ว) มีความจุสูงกว่า 650 MB ต่อแผ่น
ซีดีถือได้ว่าเป็นคำทั่วไป ซึ่งถูกไปใช้บันทึกข้อมูลต่างๆ และมีชื่อเรียกเฉพาะ ดังนี้ แผ่นเสียงระบบดิจิทัล หรือ CD-Audio หรือเรียกสั้นๆ ว่า ซีดี-เพลง หรือซีดี-รอม (CD-ROM) ย่อมาจาก Compact Disc Read Only Memory เป็นแผ่นขนาดเดียวกันกับ CD-Audio ใช้สำหรับบันทึกข้อมูลหรือสารสนเทศ โดยบันทึกได้เพียงครั้งเดียว เขียนทับไม่ได้ และค้นคืนด้วยระบบคอมพิวเตอร์ โดยซีดี-รอม 1 แผ่น สามารถบันทึกข้อมูลได้เท่ากับจานแม่เหล็กแบบอ่อน 1,500 แผ่น หรือประมาณ 680 เมกะไบต์ ซึ่งเท่ากับหนังสือ ประมาณ 250,000 หน้า ข้อมูลบันทึกได้ทั้ง ตัวอักษร ภาพถ่าย ภาพสี ภาพขาวดำ ภาพเคลื่อนไหวแบบวีดิทัศน์ ภาพกราฟิกที่เป็นภาพนิ่งและเคลื่อนไหว ภาพ 3 มิติ ข้อมูลที่บันทึกในแผ่น ซีดี-รอม มีทั้งข้อมูล บรรณานุกรม สาระสำคัญของบทความ หนังสือ และสิ่งพิมพ์อื่นๆนอกจากนี้ยังมีการบันทึกข้อมูลที่เป็นเนื้อหาจากสิ่งพิมพ์ ต้นฉบับด้วย เช่น พจนานุกรม สารานุกรม มานานุกรม หนังสือรายปีต่างๆ เป็นต้น
ข้อดีและข้อจำกัดของซีดี
ข้อดี เก็บข้อมูลได้จำนวนมาก เช่น แผ่นซีดี-รอม 1 แผ่นเก็บข้อมูลจากหนังสือจำนวนกว่า 250,000 หน้า ทำให้ประหยัดเนื้อที่ ค้นหาข้อมูลได้รวดเร็ว ถูกต้อง และมีโปรแกรมช่วยสืบค้น สืบค้นในระยะไกลได้ โดยมีการเชื่อมต่อฐานข้อมูลกับระบบโทรคมนาคมซึ่งเป็นการให้บริการ ซีดี-รอม ในลักษณะออนไลน์ ซีดี-รอม เป็นแผ่นบันทึกที่หาเครื่องอ่านซีดีได้ง่าย เนื่องจากคอมพิวเตอร์มัลติมีเดียในปัจจุบัน มีเครื่องอ่านซีดี-รอม เป็นส่วนประกอบมาตรฐาน ราคาถูกมากเมื่อเทียบต่อจำนวนเมกะไบต์ที่เก็บได้ จึงได้รับความนิยมใช้เป็นแผ่นเก็บข้อมูลสำรอง และโปรแกรมต่างๆ
ข้อจำกัด แผ่นซีดี – รอมเขียนได้เพียงครั้งเดียว และความเร็วในการเข้าถึงข้อมูลค่อนข้างช้าเมื่อเทียบกับฮาร์ดดิสก์ ปัจจุบันมีแผ่นซีดีชนิด เขียนซ้ำได้ เรียกว่า CD-Rewritable (หรือ CD-RW) แต่มีราคาค่อยข้างแพง และมีข้อจำกัดทางด้านจำนวนครั้งที่เขียนซ้ำได้
11. แผ่นดีวีดี (DVD) ย่อมาจาก Digital Vedeo Disc เป็นแผ่นที่สามารถเก็บข้อมูลความจุสูงมาก แผ่นดีวีดี 1 แผ่นสามารถเก็บบันทึกข้อมูลได้ทั้ง 2 หน้า และมีความจุ สามารถเก็บข้อมูลได้ถึง 17 GB หรือมากกว่าแผ่นซีดี – รอม 7-25 เท่า นิยมและแพร่หลายทำให้ไม่สามารถแจกจ่ายข้อมูลไปให้ผู้อื่นได้โดยง่าย ลักษณะแผ่นดีวีดี คล้ายแผ่นซีดีทั่วไป แต่สิ่งที่แตกต่างที่เห็นได้อย่างชัดเจนก็คือความจุของแผ่น กล่าวคือ หลุมที่ใช้จัดเก็บข้อมูลบนแผ่นดีวีดี จะมีขนาดเล็กกว่าหลุมที่จัดเก็บข้อมูลบนซีดี และเรียงตัวเป็นวงกลมที่ชิดกันมากกว่า และยังสามารถบันทึกข้อมูลได้ 4 ชั้น และบันทึกได้ ทั้ง 2 ด้าน ทำให้เก็บข้อมูลได้มากกว่า
12. การ์ดความจำและแท่งความจำ ปัจจุบันได้เริ่มมีการผลิตการ์ดความจำ (Memory Card) และแท่งความจำ(Memory Stick) ซึ่งมีขนาดเล็กและบางมาก ความจุ 2-256 MB สามารถใช้ในกล้องถ่ายรูปดิจิทัล อุปกรณ์อิเล็กทรอนิกส์ (Personal Digital Assistant-PDA) รวมทั้งอุปกรณ์อิเล็กทรอนิกส์และอุปกรณ์ต่อพ่วงคอมพิวเตอร์อีกหลายชนิด โดยในอนาคตการ์ดความจำ และแท่งความจำ อาจจะมาแทนฟล็อปปี้ดิสก์ และสามารถใช้เก็บสื่อในอุปกรณ์คอมพิวเตอร์และอุปกรณ์
13. แฟ้มข้อมูลคอมพิวเตอร์ (Computer Files) (Records) ของข้อมูลซึ่งอาจเป็นตัวข้อมูลดิบหรือชุดคำสั่ง (Program) ที่เกี่ยวข้องในเรื่องเดียวกัน ที่ถูกบันทึกไว้ในรูปของรหัส เพื่อการจัดการหรือการประมวลผลโดยคอมพิวเตอร์ แฟ้มข้อมูลคอมพิวเตอร์ในที่นี้จึงหมายถึง ซอฟต์แวร์สำหรับไมโครคอมพิวเตอร์ ที่จัดเก็บข้อมูลหรือชุดคำสั่งบนสื่ออุปกรณ์ต่างๆ ที่คอมพิวเตอร์อ่านได้ รวมทั้งแผ่นซีดี (เช่นแผ่นซีดี-รอม,ซีดี-ไอ)และภาพคอมพิวเตอร์ โดยสื่อที่ใช้บันทึกข้อมูลที่ลงรหัสไว้แล้ว และคอมพิวเตอร์สามารถอ่านได้ มีหลายลักษณะ ตั้งแต่สินค้าเช่นบัตรเจาะรู เทปกระดาษ เทปแม่เหล็ก เทปตลับ จนมาที่สื่อที่นิยมใช้ในปัจจุบัน ได้แก่จานแม่เหล็ก (Magnetic disk) ซึ่งมีทั้งจานแม่เหล็กแบบอ่าน(Floppy disk) มีลักษณะกลมและบาง ทำจากพลาสติกบรรจุในซอง เพื่อป้องกันฝุ่นละอองเป็นแผ่นขนาดเส้นผ่านศูนย์กลาง 3.5 นิ้ว และจานแม่เหล็กแบบแข็ง (Hard disk) เป็นแผ่นโลหะบางกลมวางซ้อนกันตั้งแต่ 1 แผ่นขึ้นไป แต่ละแผ่นใช้บันทึกได้ทั้งสองด้าน และแผ่นซีดี (Compact disc) ซึ่งเป็นแผ่นที่บันทึกและอ่านข้อมูลแสงเลเซอร์ สัญญาณที่ใช้บันทึกเป็นสัญญาณดิจิทัล
14. วัสดุร่วมสมัย (Contemporary Materials) วัสดุที่นิยมใช้กันใน ปัจจุบัน เช่น ชุดการเรียน (Learning Packages) ชุดการสอน(Instructional Packages) จัดเป็นสื่อการสอนประเภทสื่อประสม ซึ่งอาจมีลักษณะเป็นเอกสารเล่มเล็กที่บรรจุเนื้อเรื่องต่างๆ พร้อมทำสื่อการสอน ประกอบเสริมให้เข้าใจ เช่น ชุดสไลด์ เทปตลับบันทึกเสียง แผ่นภาพ ฟิล์มสตริป แผ่นโปร่งใส แผ่นดิสก์ ของตัวอย่าง ของจริง
15. วีดิทัศน์ปฏิสัมพันธ์ (Interactive Video) เป็นระบบสื่อประสมที่รวมเอกสารเอาการสอนทางโทรทัศน์ กับคอมพิวเตอร์ ซึ่งให้ทั้งภาพนิ่งภาพเคลื่อนไหว เสียง ตัวอักษร และมีประโยชน์สำคัญกับผู้เรียนในส่วนที่สามรถมีปฏิกิริยาตอบสนองได้ ซึ่งจะดึงดูดความสนใจของผู้เรียนได้เป็นอย่างดีและยังสามารถปรับบทเรียนได้ เหมาะสม กับระดับความสามารถความรู้ของผู้เรียน โดยระบบวีดิทัศน์ ปฏิสัมพันธ์ จะประกอบด้วย
15.1 เครื่องเล่นแผ่นวีดิทัศน์ ที่สามารถต่อเข้ากับไมโครคอมพิวเตอร์ เพื่อเสนอข้อมูลที่เป็นภาพ เสียง และตัวอักษรได้
15.2 จอภาพ เพื่อเสนอภาพจากเครื่องเล่นแผ่นวีดิทัศน์ ซึ่งอาจจะเป็นเครื่องรับโทรทัศน์ หรือ จอมอนิเตอร์ของเครื่องคอมพิวเตอร์ก็ได้
15.3 ชุดไม่โครคอมพิวเตอร์ ช่วยในการจัดเก็บข้อมูล
15.4 เครื่องเล่น CD-ROM เพื่อเสนอข้อมูลและเนื้อหาบทเรียนจำนวนมากที่ไม่สามารถบรรจุลงใน hard disk ของคอมพิวเตอร์ได้
15.6 เครื่องพิมพ์ สำหรับพิมพ์สื่อสารสนเทศต่างๆ
3.สารนิเทศสำคัญอย่างไร
สารนิเทศมีความสำคัญและจำเป็นต่อมนุษย์ในสังคมสารนิเทศ วัตถุประสงค์ของการจัดตั้งห้องสมุด หรือศูนย์สารนิเทศ ล้วนแล้วแต่เน้นให้เห็นถึงความสำคัญของสารนิเทศในการใช้ประโยชน์รวม 5 ประการ ดังนี้
1. เพื่อการศึกษา (Education) สารนิเทศที่จัดเก็บและให้บริการในห้องสมุด และศูนย์สารนิเทศทั่ว ๆ ไป ล้วนแล้วแต่ให้ ประโยชน์ในการเก็บข้อมูลเบื้องต้นต่อการศึกษา ทั้งในระบบและนอกระบบโรงเรียน สารนิเทศเพื่อการศึกษาได้แก่ หนังสือ แบบเรียน ตำราเรียน คู่มือครู หนังสือประกอบการเรียนการสอน สารนิเทศเพื่อการศึกษา จึงเป็นสื่อสำคัญเพื่อการพัฒนาคน ทางด้านการศึกษา
2. เพื่อให้ความรู้ (Information) คนในสังคมมีความจำเป็นต้องทราบความ เปลี่ยนแปลงไปในสังคม ต้องทราบข่าวในสังคม ที่เกิดขึ้น การติดต่อสื่อสารในสังคม แต่ละวันจะได้ดำเนินไปอย่างต่อเนื่อง สารนิเทศทุกประเภทล้วนแล้วแต่ให้ข่าวสาร ที่เกิดขึ้น ในสังคม โดยเฉพาะสารนิเทศประเภทวารสาร หนังสือพิมพ์ ตลอดจนสื่อสารนิเทศ ประเภทวิทยุ โทรทัศน์ และโทรคมนาคม ล้วนแล้วแต่มีบทบาทอย่างสูง ต่อการติดตามข่าวใน สังคมที่เกิดขึ้น สารนิเทศต่าง ๆ จึงมีความสำคัญต่อการขจัดความสงสัย ในเรื่อง ใคร่รู้ของเหตุการณ์ในสังคมให้หมดสิ้นไป
3. เพื่อการค้นคว้า (Research) ในยุคสังคมข่าวสารปัจจุบัน สารนิเทศที่ตอบสนองในเรื่องการค้นคว้า วิจัย มีบทบาทอย่างสูง ต่อการพัฒนาคน และพัฒนาประเทศในแต่ละประเทศต่างพยายามสนับสนุน งบประมาณในการทำวิจัย และ การค้นคว้าทาง เทคโนโลยี ต่างๆ สารนิเทศทางด้านการศึกษาค้นคว้า ไม่ว่าจะจัดทำให้บริการอยู่ในรูปใด เช่น บัตร สาระสังเขป สมุดสถิติ วิทยานิพนธ์ รายงานการวิจัย ล้วนแล้วแต่มีความสำคัญในการก่อให้เกิดสารนิเทศเพื่อการศึกษาค้นคว้าที่ทันสมัย และนำไปใช้ ในการพัฒนาประเทศทุก ๆ ด้านได้ ต่อไป
4. เพื่อความจรรโลงใจ (Inspiration) สารนิเทศต่างๆ นอกจากผู้ใช้จะได้ประโยชน์ทางด้านการได้ สารนิเทศเพื่อการศึกษา ได้รับความรู้แล้ว สารนิเทศบางประเภท และบางชนิดยังอำนวยประโยชน์ ก่อให้เกิดความจรรโลงใจ ทำให้เกิดความสุขทางจิตใจ เช่น การอ่านหนังสือวรรณกรรมที่สำคัญ ช่วยก่อให้เกิดความรู้สึกซาบซึ้งในความดีงามใน ความคิดของผู้อื่น
5.เพื่อความบันเทิง (Recreation) สังคมสารนิเทศในปัจจุบัน มีสื่อสารนิเทศเพื่อความบันเทิง ในการพักผ่อนหย่อนใจมากมาย แต่ละชนิดล้วนแล้วแต่ตอบสนองสารนิเทศเพื่อความบันเทิงส่วนตัวหรือครอบครัว เช่น การอ่านหนังสือที่ชื่นชอบเป็นการส่วนตัว หรือการเพลิดเพลินชมรายการจากโทรทัศน์ สื่อสารนิเทศเพื่อ การบันเทิง มีการผลิตมากมาย เพื่อสนองความต้องการ ของผู้ใช้สารนิเทศประเภทนี้อย่างทั่วถึง และอำนวยความสะดวกสบายต่อการใช้เพื่อความบันเทิงได้อย่างเต็มที่
ความสำคัญของสารนิเทศในสังคม เป็นความจำเป็นของคนในสังคมที่ต้องใช้ สารนิเทศเพื่อพัฒนาตนเอง และใช้สารนิเทศ อย่างต่อเนื่องเพื่อพัฒนาประเทศโดยส่วนรวม สารนิเทศจึงมีความสำคัญ ต่อการเปลี่ยนแปลงสภาพของสังคม ให้ก้าวหน้าอย่าง ไม่มีที่สิ้นสุด
3 ความเห็น
ไมล์สก็อต, แต่งตัวเป็น Batkid กับแบทแมน
(ZUMA / REX)
(AP)
